Dzisiaj wszyscy ludzie pracy obchodzą swoje święto. W tym dniu wypadało by też wspomnieć o pracownikach sektora recyklingowego oraz wszystkich ludziach, którzy poświęcają się dla idei walki z problemem zaśmiecenia naszej planety. To również ich święto!
Pomimo walki o prawa pracownicze jaką różne grupy osób prowadziły na przestrzeni setek lat nadal możemy dostrzec, iż nie wszystkie grupy zawodowe są traktowane jednakowo. Niektóre, tak jak pracownicy sektora recyklingowego lub Ci, którzy walczą z problemem zaśmiecenia są wręcz poniżani, a wartość ich pracy często jest dyskredytowana. Osobiście byłem ofiarą praktyk dyskryminacyjnych na tym polu, kiedy jeden z klientów sklepu wielkopowierzchniowego wyraził niewybredny komentarz pod moim adresem, kiedy w ramach swoich obowiązków zawodowych opróżniałem kosz na odpady na sklepowym parkingu. Poczułem się tak dotknięty tą uwagą, iż zrezygnowałem z dalszej pracy na tym stanowisku i postanowiłem, że świat usłyszy o potrzebie okazywania większego szacunku dla osób pracujących w sektorze recyklingowym. Efektem tego postanowienia jest dzisiejszy wpis.
W tamtym dniu oddając klucze do szafki pracowniczej wyrecytowałem pierwsze słowa Międzynarodówki: Wyklęty powstań ludu Ziemi, powstańcie których dręczy głód, jednakże należy wskazać, iż samo podejście marksistowskie do walki o prawa pracowników sektora recyklingowego może dzisiaj nie wystarczać, a wręcz może przeszkadzać w tym zamiarze. Wszelkie ideologie oddania ludziom środków produkcji i walki klasowej są z reguły błędne i prowadzą do chaosu na świecie. Obalenie klasy posiadającej sprawia, że na jej miejsce pojawia się nowa klasa wyzyskiwaczy, a zwykli ludzie i ludzie pracy nie uzyskują zakładanego polepszenia warunków życia. Należy tutaj oddać pole zdrowemu rozsądkowi i przyjrzeć się pewnym racjonalnym kwestiom związanym z walką pracowników sektora recyklingowego o godność i szacunek, który jest im tak bardzo potrzebny.
Jeśli walka o lepsze warunki pracy może sprawić, że świat będzie lepszy to tą walkę należy wspierać. Należy to robić jednak z pominięciem błędnych działań. Na pewno takim błędnym działaniem jest propagowanie idei o tym, że planeta płonie i nie mamy planety B? W końcu to na barkach pracowników sektora recyklingowego leży ciężar poprawy obecnej sytuacji, a nie na zielonym terroryzmie, który niczego nie zmienia, gdyż wysypiska śmieci jak płonęły tak płoną i żaden ekoterrorysta nie zrobił nic, żeby temu zapobiec.
A w jakiej sytuacji społecznej i gospodarczej znajdują się pracownicy sektora recyklingowego obecnie pomimo napływającej do nas ze wszystkich stron błędnej neomarksistowskiej propagandy szerzącej wieści o katastrofie, która ponoć czeka nas już niebawem?
Praca w sektorze recyklingowym jest często niedoceniana i pomijana w publicznych dyskusjach, pomimo jej kluczowego znaczenia dla ochrony środowiska. Pracownicy ci codziennie zajmują się sortowaniem, przetwarzaniem i odzyskiwaniem materiałów, które inni uznali za odpad. Ich praca pomaga zmniejszać ilość odpadów trafiających na wysypiska, a także przyczynia się do oszczędzania zasobów naturalnych. Niestety, społeczne postrzeganie tej profesji często skupia się na „brudnej” pracy, a nie na jej ekologicznym i społecznym wkładzie. Dodatkowo, wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, że recykling nie tylko zmniejsza ilość odpadów, ale także generuje znaczącą ekonomiczną wartość.
Istnieją jednak wyzwania, które sprawiają, że walka o prawa pracownicze sektora recyklingowe musi stać się bardziej wyraźna.
Pomimo tego, że w wielu krajach rozwiniętych ustawodawstwo reguluje sektor odpadów to na całym świecie istnieją pojedyncze osoby, nieformalne organizacje gospodarcze lub nieformalne przedsięwzięcia prywatne zaangażowane w zbieranie, segregowanie, transportowanie i odsprzedawanie materiałów do celów ponownego użycia i recyklingu³. Ten sektor charakteryzuje się małą skalą, niską intensywnością pracy, brakiem regulacji prawnych i rejestracji, niskim rozwojem technologii do oddzielania użytecznych materiałów od odpadów⁴. W niektórych krajach nieformalny sektor odpadów i odzysku przyczynia się do nawet 90% recyklingu realizowanego w tych krajach².
W Polsce sformalizowane ustawodawstwo regulujące zarządzanie odpadami istnieje już od bardzo długiego czasu. Sektor odpadowy reguluje ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach⁷, ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach⁷ oraz ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o zarządzaniu opakowaniami i odpadami opakowaniowymi⁷. Polska implementuje również Krajowe Plany Gospodarki Odpadami na poziomie krajowym i regionalnym⁵.
Jednakże, mimo istnienia tych przepisów, nie ma konkretnych rozwiązań prawnych, społecznych i administracyjnych dotyczących specyficznych potrzeb pracowników sektora recyklingowego, praw pracowniczych dla sektora odpadów i recyklingu w Polsce. Możliwe, że prawa te są regulowane przez ogólne przepisy dotyczące praw pracowniczych, jednakże mogą one pomijać specyficzne potrzeby tego sektora gospodarki. W każdym razie, warto zauważyć, że formalizacja sektora odpadów nie zawsze obejmuje prawa pracowników pracujących w nieformalnych strukturach organizacyjnych działających w sektorze odpadów, co jest jednym z wyzwań na drodze do pełnej formalizacji tego sektora i przyczynia się do powstawania szarej strefy w tym obszarze funkcjonowania gospodarki i państwa¹.
Proponuję ustanowienie specjalnego święta, obchodzonego np. 23 kwietnia, dzień po Święcie Dnia Ziemi. Taki dzień mógłby zwrócić uwagę społeczeństwa na znaczenie sektora recyklingowego i uczcić wysiłki jego pracowników. Święto to stanowiłoby okazję do edukacji społecznej o znaczeniu recyklingu i promowania walki o prawa pracownicze ludzi zatrudnionych w sektorze recyklingu, a także działających dotąd nieformalnie na rzecz zwiększania poziomów recyklingu. Takie święto mogłoby również promować globalne inicjatywy i inspirować inne kraje do wprowadzenia podobnych tradycji. Na przykład w Indiach, Dzień Recyklingu jest obchodzony jako część tygodnia czystości, który ma na celu podnoszenie świadomości na temat zarządzania odpadami i jego znaczenia dla zdrowia publicznego i środowiska.
Pracownicy sektora recyklingowego nie tylko powinni być uhonorowani przez specjalne święto, ale również poprzez odpowiednie wynagrodzenia, benefity oraz wsparcie, zarówno od państwa, jak i lokalnych społeczności. Nierzadko ich praca jest wykonywana w ramach wolontariatu, co czyni ją jeszcze bardziej wartościową pod względem moralnym, ale i niedocenianą przez państwo i lokalne społeczności. W końcu wolontariat zakłada, iż robimy coś z własnej woli i bierzemy na siebie pełną odpowiedzialność za te działania. Wszystko to prowadzi do braku profesjonalizmu i organizacji działań w stylu ad hoc. To błąd, który powinien zostać naprawiony.
W obecnej dekadzie, kiedy problemy ekologiczne stają się coraz bardziej naglące, takie wsparcie ze strony różnych interesariuszy staje się niezbędne. Zapewnienie godnych warunków pracy i odpowiednich wynagrodzeń jest kluczowe nie tylko dla dobrostanu tych pracowników, ale także dla zwiększenia atrakcyjności zawodów powiązanych z sektorem recyklingowym. W krajach takich jak Niemcy, rząd federalny oferuje dodatkowe wsparcie finansowe dla firm z sektora recyklingu, co przekłada się na lepsze warunki pracy i wyższe wynagrodzenia.
Kolejną ważną sprawą jest bezpieczeństwo dzieci biorących udział w akcjach sprzątania świata a pytanie o zasadność ich obecności w tego typu działaniach jest również bardzo istotne. Należy pamiętać o przestrzeganiu praw, które chronią najmłodszych przed nielegalną pracą. Edukacja na temat recyklingu i dbanie o środowisko jest ważna, ale musi odbywać się w bezpiecznych warunkach. W Polsce, w 2023 roku w miejscowości Jastrząbka, gmina Baranowo doszło do sytuacji, gdzie podczas akcji sprzątania świata dzieci zostały zaatakowane przez szerszenie, co podkreśla potrzebę odpowiedniego przygotowania i nadzoru dorosłych, a także uwypukla konieczność zmian w prawie dotyczącym szkolnictwa, zgromadzeń i ochrony środowiska.
Należy jasno oddzielić edukację ekologiczną od obowiązków, które reguluje ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Sprzątanie odpadów powinno być domeną wykwalifikowanych pracowników lub wolontariuszy, którzy osiągnęli pełną zdolność do czynności prawnych i przeszli odpowiednie szkolenie w tym zakresie. Podobne problemy zdarzają się na całym świecie. Na przykład w Australii wprowadzono szczegółowe procedury bezpieczeństwa podczas akcji sprzątania świata, w tym obowiązkowe szkolenia z pierwszej pomocy, co znacząco zmniejszyło ryzyko podobnych incydentów z udziałem dzikich zwierząt i zapewniło właściwy poziom bezpieczeństwa uczestników takich akcji.
Wzrost poziomu zanieczyszczenia środowiska odpadami i wyczerpywanie się złóż surowców naturalnych to jedne z największych wyzwań współczesności. Kluczowe dla ochrony tych zasobów jest zwiększenie efektywności recyklingu. Likwidacja zjawiska składowiska odpadów i promowanie zrównoważonych metod gospodarowania odpadami powinny stać się priorytetem w polityce ekologicznej każdego kraju.
Jednak jakie działania podejmowane są w Polsce i w całej Unii Europejskiej, aby problem nieefektywnego zarządzania odpadami został rozwiązany? W budżecie na 2024 rok Komisja Europejska nie przewidziała żadnych bezpośrednich dotacji do sektora gospodarki odpadami. W dokumencie określającym ramy budżetowe działań UE nadal na pierwszym miejscu znajdują się działania dotyczące transformacji energetycznej i cyfrowej, z naciskiem położonym głównie na obniżenie emisji CO2 przez państwa członkowskie UE. Dyrektywa dotycząca gospodarki odpadami i GOZ jest tam wspomniana jedynie pośrednio, zatem nie ma szans na to, aby sektor recyklingowy i potrzeby osób w nim zatrudnionych uzyskały status priorytetowy. Wysypiska odpadów nadal będą płonąć, a pracownicy tego sektora nadal mogą liczyć na dyskryminację płacową i będą musieli mierzyć się z innymi formami dyskryminacji.
Pracownicy tego sektora, otrzymując minimalne wynagrodzenie za swoją ciężką pracę lub pracując w tym sektorze w ramach niesformalizowanych działań, robią to przede wszystkim z powodu przymusu ekonomicznego. Jednak praca, którą wykonują, nie jest pracą, którą eufemistycznie określamy jako “bullshit job”. To praca dla społeczeństwa i środowiska naturalnego. Ich praca jest najważniejszą pracą dla utrzymania porządku społecznego na świecie i rozwoju cywilizacji. Co jednak otrzymują w zamian? Marne wynagrodzenie lub jego brak, pogardliwe spojrzenia lub stereotypy, np. takie, że ten sektor pracy zatrudnia wyłącznie osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności lub takie, które borykały się z kryzysem bezdomności i uzależnieniami. Konieczna jest zmiana takiego postrzegania osób pracujących w tym sektorze gospodarki.
Być może rozwój technologii przyczyni się do usunięcia tych problemów, z którymi borykają się osoby zatrudnione w sektorze recyklingowym. Redukcja zatrudnienia w danym sektorze gospodarki oraz jego regulacja sprawia, że ruch oporu i walki o prawa pracownicze zostaje zniesiony. Protesty mogą przybierać wyłącznie lokalny charakter, a reszta niezadowolonych może zostać przekupiona odszkodowaniami lub zwolniona z pracy. Jednakże w przypadku sektora recyklingowego ten scenariusz nie ma zastosowania.
W obecnych czasach istnieje duża zastępowalność miejsc pracy. Jeżeli praca, którą wykonujesz, Ci się nie podoba, jest uciążliwa lub słabo płatna, zawsze możesz się dokształcić i ją zmienić. Jednakże problem w tym, że takie podejście nie zmieni recyklingowego status quo. W całej Europie, oprócz kilku krajów takich jak Niemcy, Austria czy Słowenia, poziom recyklingu odpadów nie przekracza 60%. Zatem walka o prawa pracownicze osób pracujących w sektorze recyklingowym nie jest pustą ideową walką o przywileje tej grupy osób. Walka ta ma podłoże prakseologiczne i wskazuje na konieczność podnoszenia poziomów recyklingu w całej Europie i na świecie.
Praca ludzi związanych z sektorem recyklingowym jest nieoceniona i zasługuje na szczególne uznanie. Możemy wyrazić nasze wsparcie poprzez lokalne inicjatywy, napiwki i prezenty dla załóg śmieciarek, wspieranie ekologicznych twórców i propagowanie ich wysiłków oraz edukowanie znajomych i rodziny. Możesz zacząć też od samodzielnego segregowania odpadów do recyklingu po organizację wspólnotowych dni sprzątania, bo każde działanie ma znaczenie. Uszanujmy ich pracę nie tylko poprzez słowa, ale także poprzez konkretne działania, które przyczynią się do lepszego jutra dla nas wszystkich. Podnoszenie świadomości o znaczeniu recyklingu i docenianie pracy pracowników tego sektora przez społeczność lokalną i rządowe programy wsparcia może prowadzić do trwałej zmiany i promować bardziej zrównoważoną i bezpieczną przyszłości.
Źródła:
InfoPrzasnysz, https://www.infoprzasnysz.com/szerszenie-zaatakowaly-uczniow-podczas-akcji-sprzatania-okolicy-troje-dzieci-trafilo-do-szpitala/ (dostęp 1.05.2024)
Komisja Europejska, PROJEKT Roczny budżet Unii na rok budżetowy 2024 WSTĘP, https://eur-lex.europa.eu/budget/data/DB/2024/pl/SEC00.pdf (dostęp 30.04.2024)
Landgeist, https://landgeist.com/2024/04/06/recycling-rate/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR2ZYwZXw3MLa_YGWzGhqvM0aZK6Rg-oGFTRcptAzKSVR-dXrFUUBay6f9k_aem_AbwA6V5F8vjPtdu7-qh2ZpAkVRA4xMj6wuIE4jVqGMXMQLOarGeeA_T5QTSETfNefjwsaPgE3JWQaAnfRouhhxSP (dostęp 1.05.2024)
Pozostałe źródła:
Konwersacja za pomocą usługi Bing, 30.04.2024
(1) MAINSTREAMING THE INFORMAL WASTE SECTOR - Panda. https://wwfafrica.awsassets.panda.org/downloads/wwf_mainstreaming_the_informal_waste_sector_2022.pdf.
(2) The role of informal sector for sustainable waste management. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0734242X10377834.
(3) Understanding the informal waste and recovery sector. https://unhabitat.org/news/22-nov-2022/understanding-the-informal-waste-and-recovery-sector.
(4) Polish law – Stowarzyszenie Polski Recykling. https://polskirecykling.org/polish-law/?lang=en.
(5) Construction and Demolition Waste management in Poland. https://ec.europa.eu/environment/pdf/waste/studies/deliverables/CDW_Poland_Factsheet_Final.pdf.
(6) Challenges and characteristics of the informal waste sector in .... https://link.springer.com/article/10.1007/s10163-024-01929-3.
(7) Overview of national waste prevention programmes in Europe. https://www.eea.europa.eu/themes/waste/waste-prevention/countries/2021-waste-prevention-country-profiles/poland-waste-prevention-country-profile-2021.
(8) Waste management legislation in Poland - Acta Agrophysica. http://www.acta-agrophysica.org/Instrumenty-prawne-ochrony-srodowiska-w-gospodarce-odpadami,130397,0,2.html.
(9) undefined. https://www.gov.pl/web/klimat/zapobieganie-powstawaniu-odpadow.
(10) undefined. https://archiwum.mos.gov.pl/srodowisko/odpady/zapobiega.
(11) undefined. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19961320622.
